Bijensterfte: Wat kunnen we eraan doen?
Roosmarijn Sissing, derdejaars student aan Zuyd Hogeschool Maastricht schreef een achtergrondartikel over bijensterfte in Nederland en wat de Nederlander hieraan doet. Ze heeft met ons en nog twee organisaties gesproken. Het artikel lees je hieronder.
Wat is er aan de hand met de bijen?
In de afgelopen 25 jaar is het aantal bijen in Nederland fors gedaald. De helft van de Nederlandse bijensoorten staat op de rode lijst. Van de 358 bijensoorten die in Nederland leven, zijn 181 bedreigd. Van de 181 soorten die bedreigd zijn, zijn 46 verdwenen, 30 ernstig bedreigd, 42 bedreigd, 38 kwetsbaar en 25 gevoelig. In de Europese rode lijst van de bijen staat het totaal aantal bijen in Europa en hun status. Zoals te zien is in de tabel hieronder zijn er nog geen bijensoorten uitgestorven in Europa.
Volgens M. Friislund zijn er vier hoofdoorzaken voor de bijensterfte. De eerste oorzaak is dat veel bijenkolonies worden aangevallen door de varroamijt. Deze mijt valt de honingbijen aan, en als gevolg daarvan gaan ze binnen 1 tot 3 jaar dood. De varroamijt kan individuele bijen van jongs af aan besmetten. Door deze besmetting kunnen ze aan gewichtsverlies gaan lijden, slechter gaan navigeren en eerder overlijden. Wanneer een bijenvolk wordt besmet door de varroamijt dreigt het volk in te storten. In de nazomer zijn er gemiddeld meer broedcellen besmet omdat het bijenvolk dan kleiner is. Dit zorgt ervoor dat de winterbijen minder gezond zijn en dat infecties de overhand nemen. Daardoor kan binnen enkele weken een groot bijenvolk instorten tot een kleine groep bijen. Deze kleine groep bestaat dan uit enkele werkbijen, een aantal broedcellen en de koningin.
De tweede oorzaak is dat de bijen te weinig eten hebben. Bijen houden van gevarieerd voedsel, maar door de landbouw is dit niet mogelijk. Vaak staan weilanden vol met slechts één soort gewas, wat de diversiteit vermindert. Volgens de organisatie BeeLife staat een gewas maar een beperkt aantal weken in bloei en is er daarna niks meer te vinden voor de bij. Dit is funest. Daarom doen veel bijen het ook beter in de stad waar een grotere variatie bloemen staat, bijvoorbeeld in stadsparken.
De derde oorzaak zijn de pesticiden die in de landbouw worden gebruikt om ongedierte te bestrijden. Deze middelen zijn fataal voor de bij. Bestrijdingsmiddelen die in de landbouw worden gebruikt verzwakken de bij zodanig dat deze hieraan overlijdt. Uiteraard zijn deze middelen ook schadelijk voor de bodem- en waterkwaliteit. Bestrijdingsmiddelen maken bijen duizelig waardoor ze de weg naar hun kas niet terug kunnen vinden, als gevolg daarvan gaan ze dood. De Europese Unie is op dit moment bezig met een nieuwe wetgeving om bijen te beschermen tegen fabrikanten die landbouwgif maken.
Ten slotte is klimaatsverandering een oorzaak. Vooral strenge winters zijn noodlottig voor de bij. Zo kan een strenge winter verantwoordelijk zijn voor de dood van wel veertig procent van een bijenkolonie. Daarentegen kunnen hommels niet goed over de warmte. Hierdoor krijgen zij het zwaarder in de zomermaanden die steeds warmer worden. Zowel strenge winters als warme zomers zijn een resultaat van klimaatsverandering.
Dat organisaties zich inzetten voor de bijen om de bijensterfte sterk achteruit te dringen, is niet alleen in het belang van de bijen zelf. De bijen zorgen er namelijk voor dat de voedselvoorziening van de mens op peil blijft door gewassen te bestuiven. Als de bijen zouden uitsterven, zal tachtig procent van ons eten samen met alle bijen verdwijnen. Denk hierbij onder andere aan appels, peren, koffiebonen, perziken, aardbeien en uien. Bovendien maken bijen ook honing. Een wereld zonder bijen zou voor de mens betekenen dat supermarkten zo goed als leeg zullen raken.
Wat kan Nederland doen?
Door kleine veranderingen aan te brengen in de tuin kan al snel voor een fijnere omgeving voor de bijen worden gezorgd.
Zoals eerder genoemd zijn bestrijdingsmiddelen erg schadelijk voor de bijen. Het eten van biologische producten is daarom de oplossing. Quinty van BeeLife zegt het volgende: “Een hele mooie stap is om allemaal meer biologische groenten, fruit en zuivel te eten. We zien dat er veel kritiek wordt geuit op hoe boeren omgaan met grond en pesticiden, maar uiteindelijk moeten we samen aan de bak om de wereld een beetje mooier te maken. Hoe meer hiervan gekocht wordt, hoe meer boeren biologisch zullen gaan werken.” Biologisch eten wordt zo gemaakt dat met het milieu en dierenwelzijn rekening wordt gehouden. Mestoverschotten worden bijvoorbeeld voorkomen en pesticiden die dodelijk zijn voor bijen worden niet gebruikt.
Het planten van insectvriendelijke bloemen in de tuin is ook van belang. In de natuur is het aantal bloemen achteruitgegaan en daarom is het cruciaal om bijvriendelijke tuinen populairder te maken. Biologisch zaad is de beste keuze omdat dit zaad geen dodelijk gif voor bijen bevat. Let echter wel op welk zaad je koopt, bloemenmixen uit Oost-Europa bevatten bijvoorbeeld zaden die te veel worden doorgekweekt. Wanneer de inheemse en uitheemse bloemen zich dan gaan vermengen, krijgen de bloemen andere eigenschappen. De bloemen kunnen onder andere minder vruchtbaar worden. Dit soort bloemen zijn niet aantrekkelijk voor insecten. Wanneer insecten zich dit realiseren slaan ze voortaan deze bloemen over. In de toekomst gaan ze dezelfde soort bloemen niet meer bezoeken zelfs als ze niet doorgekweekt zijn. Bloemen waar bijen, en andere insecten, veel gebruik van maken zijn: lupine, klaproos, zonnebloem, gele mosterd en nog vele andere soorten.
Het is ook belangrijk om zelf minder bestrijdingsmiddelen te gaan gebruiken. In bijvoorbeeld mierenlokdoosjes, potgrond en spuitbussen om onkruid weg te halen zit allemaal gif dat schadelijk is voor de bijen. Op de website van ctgb staat een lijst met alle producten die schadelijke stoffen bevatten.
Om een tuin op een biologisch verantwoorde manier te bestrijden zijn er meerdere mogelijkheden. Het weghalen van aangetaste planten is erg belangrijk, dit trekt namelijk veel ongedierte aan. Met dit ongedierte worden vooral slakken, rupsen en kevers bedoeld. Door een tuin aantrekkelijk te maken voor de natuurlijke vijanden van dit ongedierte, egels en vogels, kan het ongedierte ook worden bestreden. Door een bakje in de tuin te plaatsen met daarin kattenbrokjes kunnen egels worden gelokt, en met zaad kunnen vogels worden gelokt.
Insecten- en bijenhotels zijn de laatste tijd erg populair geworden. In deze hotels overwinteren bijen en planten ze zich bovendien voort. Zo’n hotel wordt in bijna ieder tuincentrum verkocht, maar is ook makkelijk zelf te maken. Het is wel belangrijk dat een hotel dat wordt gekocht of gemaakt voldoet aan de juiste afmetingen. De gaten erin mogen niet te klein of te groot zijn omdat ze dan niet aantrekkelijk zijn voor de bijen. Meer informatie over bijenhotels kan gevonden worden bij bedrijven zoals Zootels, die zich specialiseren in bijenhotels.
Aangezien de herfst is begonnen, volgen hier nog een aantal adviezen om de bijen te helpen tijdens dit jaargetijde in de aanloop naar de winter. Zeventig procent van de bijen zoekt een plekje in de grond om te nestelen. In plaats van herfstbladeren weg te gooien, kunnen ze ook door de tuin worden gestrooid om de bijen een comfortabel rustplekje te geven. Sommige van de bijensoorten overwinteren zelfs in uitgebloeide bloemstengels. Ze nestelen dan in dood hout en holle plantenstengels. Het is fijn voor de bijen en voordelig voor een tuin om de stengels te laten staan. Als bloemstengels tot het voorjaar blijven staan, blijven de planten beschermd tegen de wintervorst. Volgens Bijenlandschap is het ook belangrijk om minder stenen en grind in de tuinen te plaatsen. Hoe wilder de tuin, hoe beter.
Bijenorganisaties in Nederland
In Nederland zijn er bijenorganisaties zoals BeeLife, Bijenlandschap en de Bijenstichting. Al deze organisaties zetten zich in om de bijen te beschermen en te redden. Dit door middel van donaties, imkeren, het plaatsen van bijenkasten en het bijvriendelijk maken van tuinen. Bijenorganisaties maken graag gebruik van de hulp van mensen die ook de bijen willen redden. Nog een belangrijke manier om de bijen te helpen is om de petitie te tekenen, het laatste gevecht voor de bijen.
Over slechts een paar weken zal landbouwminister Carola Schouten beslissen hoeveel bijen er maximaal morgen sterven door het gebruik van pesticiden. Minister Schouten is van plan om een bepaald percentage bijensterfte te accepteren. Dit is iets wat niet mag gebeuren.
Red onze kleine vrienden, doe iets goeds voor de bijen.
Bijensterfte: Wat kunnen we eraan doen?
Roosmarijn Sissing, derdejaars student aan Zuyd Hogeschool Maastricht schreef een achtergrondartikel over bijensterfte in Nederland en wat de Nederlander hieraan doet. Ze heeft met ons en nog twee organisaties gesproken. Het artikel lees je hieronder.
Wat is er aan de hand met de bijen?
In de afgelopen 25 jaar is het aantal bijen in Nederland fors gedaald. De helft van de Nederlandse bijensoorten staat op de rode lijst. Van de 358 bijensoorten die in Nederland leven, zijn 181 bedreigd. Van de 181 soorten die bedreigd zijn, zijn 46 verdwenen, 30 ernstig bedreigd, 42 bedreigd, 38 kwetsbaar en 25 gevoelig. In de Europese rode lijst van de bijen staat het totaal aantal bijen in Europa en hun status. Zoals te zien is in de tabel hieronder zijn er nog geen bijensoorten uitgestorven in Europa.
Volgens M. Friislund zijn er vier hoofdoorzaken voor de bijensterfte. De eerste oorzaak is dat veel bijenkolonies worden aangevallen door de varroamijt. Deze mijt valt de honingbijen aan, en als gevolg daarvan gaan ze binnen 1 tot 3 jaar dood. De varroamijt kan individuele bijen van jongs af aan besmetten. Door deze besmetting kunnen ze aan gewichtsverlies gaan lijden, slechter gaan navigeren en eerder overlijden. Wanneer een bijenvolk wordt besmet door de varroamijt dreigt het volk in te storten. In de nazomer zijn er gemiddeld meer broedcellen besmet omdat het bijenvolk dan kleiner is. Dit zorgt ervoor dat de winterbijen minder gezond zijn en dat infecties de overhand nemen. Daardoor kan binnen enkele weken een groot bijenvolk instorten tot een kleine groep bijen. Deze kleine groep bestaat dan uit enkele werkbijen, een aantal broedcellen en de koningin.
De tweede oorzaak is dat de bijen te weinig eten hebben. Bijen houden van gevarieerd voedsel, maar door de landbouw is dit niet mogelijk. Vaak staan weilanden vol met slechts één soort gewas, wat de diversiteit vermindert. Volgens de organisatie BeeLife staat een gewas maar een beperkt aantal weken in bloei en is er daarna niks meer te vinden voor de bij. Dit is funest. Daarom doen veel bijen het ook beter in de stad waar een grotere variatie bloemen staat, bijvoorbeeld in stadsparken.
De derde oorzaak zijn de pesticiden die in de landbouw worden gebruikt om ongedierte te bestrijden. Deze middelen zijn fataal voor de bij. Bestrijdingsmiddelen die in de landbouw worden gebruikt verzwakken de bij zodanig dat deze hieraan overlijdt. Uiteraard zijn deze middelen ook schadelijk voor de bodem- en waterkwaliteit. Bestrijdingsmiddelen maken bijen duizelig waardoor ze de weg naar hun kas niet terug kunnen vinden, als gevolg daarvan gaan ze dood. De Europese Unie is op dit moment bezig met een nieuwe wetgeving om bijen te beschermen tegen fabrikanten die landbouwgif maken.
Ten slotte is klimaatsverandering een oorzaak. Vooral strenge winters zijn noodlottig voor de bij. Zo kan een strenge winter verantwoordelijk zijn voor de dood van wel veertig procent van een bijenkolonie. Daarentegen kunnen hommels niet goed over de warmte. Hierdoor krijgen zij het zwaarder in de zomermaanden die steeds warmer worden. Zowel strenge winters als warme zomers zijn een resultaat van klimaatsverandering.
Dat organisaties zich inzetten voor de bijen om de bijensterfte sterk achteruit te dringen, is niet alleen in het belang van de bijen zelf. De bijen zorgen er namelijk voor dat de voedselvoorziening van de mens op peil blijft door gewassen te bestuiven. Als de bijen zouden uitsterven, zal tachtig procent van ons eten samen met alle bijen verdwijnen. Denk hierbij onder andere aan appels, peren, koffiebonen, perziken, aardbeien en uien. Bovendien maken bijen ook honing. Een wereld zonder bijen zou voor de mens betekenen dat supermarkten zo goed als leeg zullen raken.
Wat kan Nederland doen?
Door kleine veranderingen aan te brengen in de tuin kan al snel voor een fijnere omgeving voor de bijen worden gezorgd.
Zoals eerder genoemd zijn bestrijdingsmiddelen erg schadelijk voor de bijen. Het eten van biologische producten is daarom de oplossing. Quinty van BeeLife zegt het volgende: “Een hele mooie stap is om allemaal meer biologische groenten, fruit en zuivel te eten. We zien dat er veel kritiek wordt geuit op hoe boeren omgaan met grond en pesticiden, maar uiteindelijk moeten we samen aan de bak om de wereld een beetje mooier te maken. Hoe meer hiervan gekocht wordt, hoe meer boeren biologisch zullen gaan werken.” Biologisch eten wordt zo gemaakt dat met het milieu en dierenwelzijn rekening wordt gehouden. Mestoverschotten worden bijvoorbeeld voorkomen en pesticiden die dodelijk zijn voor bijen worden niet gebruikt.
Het planten van insectvriendelijke bloemen in de tuin is ook van belang. In de natuur is het aantal bloemen achteruitgegaan en daarom is het cruciaal om bijvriendelijke tuinen populairder te maken. Biologisch zaad is de beste keuze omdat dit zaad geen dodelijk gif voor bijen bevat. Let echter wel op welk zaad je koopt, bloemenmixen uit Oost-Europa bevatten bijvoorbeeld zaden die te veel worden doorgekweekt. Wanneer de inheemse en uitheemse bloemen zich dan gaan vermengen, krijgen de bloemen andere eigenschappen. De bloemen kunnen onder andere minder vruchtbaar worden. Dit soort bloemen zijn niet aantrekkelijk voor insecten. Wanneer insecten zich dit realiseren slaan ze voortaan deze bloemen over. In de toekomst gaan ze dezelfde soort bloemen niet meer bezoeken zelfs als ze niet doorgekweekt zijn. Bloemen waar bijen, en andere insecten, veel gebruik van maken zijn: lupine, klaproos, zonnebloem, gele mosterd en nog vele andere soorten.
Het is ook belangrijk om zelf minder bestrijdingsmiddelen te gaan gebruiken. In bijvoorbeeld mierenlokdoosjes, potgrond en spuitbussen om onkruid weg te halen zit allemaal gif dat schadelijk is voor de bijen. Op de website van ctgb staat een lijst met alle producten die schadelijke stoffen bevatten.
Om een tuin op een biologisch verantwoorde manier te bestrijden zijn er meerdere mogelijkheden. Het weghalen van aangetaste planten is erg belangrijk, dit trekt namelijk veel ongedierte aan. Met dit ongedierte worden vooral slakken, rupsen en kevers bedoeld. Door een tuin aantrekkelijk te maken voor de natuurlijke vijanden van dit ongedierte, egels en vogels, kan het ongedierte ook worden bestreden. Door een bakje in de tuin te plaatsen met daarin kattenbrokjes kunnen egels worden gelokt, en met zaad kunnen vogels worden gelokt.
Insecten- en bijenhotels zijn de laatste tijd erg populair geworden. In deze hotels overwinteren bijen en planten ze zich bovendien voort. Zo’n hotel wordt in bijna ieder tuincentrum verkocht, maar is ook makkelijk zelf te maken. Het is wel belangrijk dat een hotel dat wordt gekocht of gemaakt voldoet aan de juiste afmetingen. De gaten erin mogen niet te klein of te groot zijn omdat ze dan niet aantrekkelijk zijn voor de bijen. Meer informatie over bijenhotels kan gevonden worden bij bedrijven zoals Zootels, die zich specialiseren in bijenhotels.
Aangezien de herfst is begonnen, volgen hier nog een aantal adviezen om de bijen te helpen tijdens dit jaargetijde in de aanloop naar de winter. Zeventig procent van de bijen zoekt een plekje in de grond om te nestelen. In plaats van herfstbladeren weg te gooien, kunnen ze ook door de tuin worden gestrooid om de bijen een comfortabel rustplekje te geven. Sommige van de bijensoorten overwinteren zelfs in uitgebloeide bloemstengels. Ze nestelen dan in dood hout en holle plantenstengels. Het is fijn voor de bijen en voordelig voor een tuin om de stengels te laten staan. Als bloemstengels tot het voorjaar blijven staan, blijven de planten beschermd tegen de wintervorst. Volgens Bijenlandschap is het ook belangrijk om minder stenen en grind in de tuinen te plaatsen. Hoe wilder de tuin, hoe beter.
Bijenorganisaties in Nederland
In Nederland zijn er bijenorganisaties zoals BeeLife, Bijenlandschap en de Bijenstichting. Al deze organisaties zetten zich in om de bijen te beschermen en te redden. Dit door middel van donaties, imkeren, het plaatsen van bijenkasten en het bijvriendelijk maken van tuinen. Bijenorganisaties maken graag gebruik van de hulp van mensen die ook de bijen willen redden. Nog een belangrijke manier om de bijen te helpen is om de petitie te tekenen, het laatste gevecht voor de bijen.
Over slechts een paar weken zal landbouwminister Carola Schouten beslissen hoeveel bijen er maximaal morgen sterven door het gebruik van pesticiden. Minister Schouten is van plan om een bepaald percentage bijensterfte te accepteren. Dit is iets wat niet mag gebeuren.
Red onze kleine vrienden, doe iets goeds voor de bijen.